Συγγραφέας μυθιστορημάτων και θεατρικών έργων, χορεύτρια, συνθέτης και ζωγράφος, αλλά περισσότερο γνωστή ως ηθοποιός, σεναριογράφος και παραγωγός κινηματογραφικών ταινιών, η Musidora ήταν μια από τις πιο διάσημες σταρ του γαλλικού βωβού κινηματογράφου η οποία γνώρισε μεγάλη επιτυχία με τους ρόλους της σε ημι-αυτοτελείς κινηματογραφικές σειρές όπως οι Les Vampires και Judex, όπου υποδύονταν τον χαρακτήρα μιας femme fatale, δηλαδή ενός μοιραίου και πολύ επικίνδυνου θηλυκού, μιας vamp –όπως ακριβώς έκανε την ίδια εποχή και στην «άλλη πλευρά του Ατλαντικού» η περίφημη Αμερικανίδα ηθοποιός Theda Bara.
Η Musidora, που το πραγματικό της όνομα ήταν Jeanne Roques, γεννήθηκε στις 23 Φεβρουαρίου του 1889 στο Παρίσι, για να ανατραφεί εκεί από μια φεμινίστρια μητέρα και έναν σοσιαλιστή πατέρα, σε μια εποχή όπου ακόμα και αυτές οι λέξεις φεμινισμός και σοσιαλισμός ηχούσαν σαν βόμβες και όχι σαν τσιχλόφουσκες, όπως ακούγονται σήμερα. Ξεκίνησε την καριέρα της στον χώρο της τέχνης ήδη από την ηλικία των 15 ετών, γράφοντας το πρώτο της μυθιστόρημα και παίζοντας σε θεατρικά έργα, έχοντας την υποστήριξη της διάσημης τότε συγγραφέως και ηθοποιού Colette με την οποία ήταν φίλη σε όλη τη διάρκεια της ζωής της.
Κατά τα πρώτα χρόνια του γαλλικού κινηματογράφου, η Musidora συνεργάστηκε με έναν από τους πλέον επιτυχημένους σκηνοθέτες της εποχής, τον Louis Feuillade –αν και η πρώτη της ταινία ήταν η Les miseres de l'aiguille την οποία σκηνοθέτησε ο Raphael Clamour το 1914. Υιοθετώντας το καλλιτεχνικό ψευδώνυμο Musidora (το οποίο, βέβαια, είναι αρχαιοελληνικό και σημαίνει «δώρο των Μουσών») και ενσαρκώνοντας μια μοναδική περσόνα vamp –που, όπως είπαμε και πριν, την ίδια εποχή γινόταν διάσημη και στην Αμερική από τη Theda Bara–, η Jeanne Roques σύντομα έγινε πολύ διάσημη μέσω του αναπτυσσόμενου μέσου του κινηματογράφου. Με τα βαμμένα σκοτεινά μάτια της, το έντονο make-up που της έδινε μια πολύ παράξενη και απειλητική όψη, η Musidora ήταν μια από της πιο αναγνωρισμένες μορφές του ευρωπαϊκού σινεμά.
Ξεκινώντας την κινηματογραφική της καριέρα το 1915, η Musidora άρχισε να εμφανίζεται στην επιτυχημένη σειρά ταινιών που είχαν τον γενικό τίτλο Les Vampires υποδυόμενη την τραγουδίστρια Irma Vep –ένα όνομα για το οποίο δεν χρειάζεται να είναι κανείς ειδικός των αναγραμματισμών για να καταλάβει ότι κρύβει το όνομα Vampire.
Όμως, η κινηματογραφική σειρά Les Vampires, παρά τον τίτλο της, δεν είχε να κάνει με τα γνωστά μας βαμπίρ, δηλαδή τα πλάσματα της νύχτας που πίνουν αίμα για να μπορούν να παραμένουν αθάνατα, αλλά αναφέρονταν σε μια μυστική εταιρεία εγκληματιών που ήταν εμπνευσμένη από μια πραγματική συμμορία της εποχής η οποία αποκαλούνταν Bonnot Gang.
Η Musidora, ως Irma Vep, εκτός από τον ηγετικό της ρόλο στα εγκλήματα της συμμορίας των Vampires, σε δύο επεισόδια της σειράς εμφανίζεται να είναι κάτω από την υπνωτιστική επιρροή του Moreno, ενός ανταγωνιστή εγκληματία που την κάνει ερωμένη του και την προτρέπει να δολοφονήσει τον αρχηγό της οργάνωσης των Vampires ο οποίος αποκαλούνταν –πώς αλλιώς;– Grand Vampire.
Η σειρά Les Vampires, που σενάριό της θα μπορούσε να χαρακτηριστεί αρκετά σουρεαλιστικό, γνώρισε αμέσως τον ενθουσιασμό των κινηματογραφόφιλων της Γαλλίας και μέχρι το 1916 είχαν παρουσιαστεί δέκα επεισόδια.
Επεισόδιο 1ο - Το Κομμένο Κεφάλι:
Παρίσι, 1915. Η Πόλη του Φωτός λυμαίνεται από μια παράξενη μυστική εταιρεία εγκληματιών που τα μέλη της δρουν ντυμένα με μαύρες εφαρμοστές φόρμες και κουκούλες και αυτοαποκαλούνται Vampires. Οι Vampires, που ζουν μια έκλυτη και μποέμικη ζωή στις σκιές του Παρισιού, είναι άσσοι των μεταμφιέσεων, κάτοχοι της τέχνης του υπνωτισμού, ικανότατοι κλέφτες και αδίστακτοι δολοφόνοι, καθώς, βέβαια, και απίστευτα καλοί αναρριχητές που κατά τη δράση τους μπορούν να ανεβαίνουν σε οποιοδήποτε κτήριο και να κινούνται με τεράστια άνεση πάνω στις στέγες των σπιτιών της γαλλικής πρωτεύουσας. Ένας δραστήριος δημοσιογράφος, ονόματι Philippe Guerande (που τον υποδύονταν ο επίσης γνωστός ηθοποιός της εποχής Édouard Mathé), αναλαμβάνει και ρόλο ντεντέκτιβ και προσπαθεί να βοηθήσει την Αστυνομία στη σύλληψη των μελών των Vampires, έχοντας παρέα έναν μικροαπατεώνα, τον Mazamette, που γνωρίζει πολλά από τα μυστικά του παρισινού υποκόσμου και ο οποίος, βέβαια, βγάζει γέλιο στο κοινό, αφού ενσαρκώνει τον αρχετυπικό αστείο και παιχνιδιάρη σύντροφο του κεντρικού ήρωα σε πολλές ιστορίες δράσης.
Επεισόδιο 2ο - Το Δαχτυλίδι που Σκοτώνει:
Μια φημισμένη χορεύτρια ονόματι Marta Koutiloff, που συνδέεται με τους Vampires, και είναι το μόνο μέλος της συμμορίας που συμπεριφέρεται σαν αληθινό vampire, αποπειράται να πιει το αίμα μιας νεαρής κοπέλας. Όμως, με αυτό το πάθος της απειλεί να αποκαλύψει τα μυστικά της συμμορίας, οπότε δηλητηριάζεται από τον ίδιο τον Grand Vampire και πεθαίνει επί σκηνής –μια από τις πιο αξιομνημόνευτες στιγμές αυτής της κινηματογραφικής σειράς στην οποία δεν συμπεριλαμβάνεται η παρουσία της Musidora ως Irma Vep. Στο ίδιο επεισόδιο, με τη βοήθεια των Guerande και Mazamette, η Αστυνομία κατορθώνει να σκοτώσει τον Μέγα Εξεταστή των Vampires ο οποίος είχε τον ρόλο του δικαστή στις εσωτερικές υποθέσεις των μελών της φοβερής συμμορίας. Το «Κόκκινο Βιβλίο» του Μεγάλου Εξεταστή, στο οποίο περιέχονται όλοι οι εσωτερικοί κώδικες των Vampires, πέφτει στα χέρια του δημοσιογράφου.
Επεισόδιο 3ο - Το Κόκκινο Βιβλίο του Κώδικα:
Εδώ, κυρίες και κύριοι, συναντάμε ένα από τα πρώτα αυθεντικά gothic girls, την πρώτη vamp της Γαλλίας και μια από τις πρώτες στην ιστορία του παγκόσμιου κινηματογράφου: τη φοβερή Irma Vep που είναι τραγουδίστρια καμπαρέ και μια πραγματικά ελευθεριάζουσα γυναίκα και η οποία είναι ένα από τα πιο δραστήρια μέλη αλλά, ταυτόχρονα, και η μούσα της συμμορίας των Vampires. Τη βλέπουμε να τραγουδάει στο καμπαρέ Ο Σκύλος που Ουρλιάζει, που είναι ένα από τα αγαπημένα στέκια των Vampires (Τι ερώτηση είναι πάλι αυτή; Φυσικά και δεν την ακούμε, αφού η ταινία είναι βουβή)... Η συμμορία απαγάγει τη μητέρα του δημοσιογράφου Guerande, προσπαθώντας με αυτόν τον τρόπο να βάλει τον ίδιο στο χέρι, ωστόσο η γηραιά κυρία αποδεικνύεται σκληρό καρύδι και με την, κυριολεκτικά, δηλητηριασμένη πένα του Μεγάλου Εξεταστή, σκοτώνει τον φρουρό της και καταφέρνει να αποδράσει.
Σε αυτό το επεισόδιο εμφανίζεται και ο φοβερός Moreno, ένας ικανότατος υπνωτιστής και ληστής, ο οποίος κλέβει τη δουλειά των Vampires, οπότε αυτοί αποφασίζουν να τον εξοντώσουν. Η Irma και ο Grand Vampire παρακολουθούν τον Moreno περνώντας από μυστικές πόρτες και κατεβαίνοντας σκάλες που τους οδηγούν στις αχανείς υπόγειες σήραγγες του Παρισιού.
Επεισόδιο 4ο - Το Φάντασμα:
Ο Moreno, που σίγουρα μας θυμίζει τον θρυλικό Bella Lugosi (undead!) στις πρώτες του ταινίες, είναι, όπως είπαμε και πριν, ένας φοβερός υπνωτιστής. Εδώ, βέβαια, ίσως αξίζει να αναφέρουμε πως το γαλλικό κοινό παρακολουθούσε με τεράστια έκπληξη αυτή την ικανότητα του Moreno, καθώς μέχρι εκείνη την εποχή ο υπνωτισμός δεν ήταν γνωστός παρά μόνο στον στενό κύκλο της Εταιρείας Ψυχικών Ερευνών των Παρισίων. Η Irma και ο Grande Vampire, προς μεγάλη τους έκπληξη, ανακαλύπτουν ότι ο Moreno καταφέρνει να μιμείται τέλεια τις μεθόδους των Vampires και να είναι το ίδιο αποτελεσματικός στα εγκλήματα με αυτούς, παρότι δρα πάντοτε μόνος του. Οι Vampires συνωμοτούν εναντίον του Moreno και κατορθώνουν να τον κάνουν να πέσει στα χέρια της Αστυνομίας, όμως…
Επεισόδιο 5ο - Η Απόδραση του Νεκρού:
…Όμως σαν να μην έφτανε που τον παρέδωσαν στην Αστυνομία, οι Vampires δηλητηριάζουν τον Moreno. Αλλά, εκεί που οι πάντες νομίζουν πως ο φοβερός εγκληματίας είναι νεκρός, ο Moreno, που είχε καταλάβει τα σχέδια των Vampires και δεν είχε πάρει το δηλητήριο αλλά μια άλλη δική του ουσία που τον έκανε να μοιάζει σαν να ήταν νεκρός, τελικά «ανασταίνεται» και το σκάει από τη φυλακή. Έπειτα απειλεί τον δημοσιογράφο Guernade πως θα τον κρεμάσει αν δεν τον βοηθήσει να εκδικηθεί τους Vampires. Ο ήρωας, σκεπτόμενος πως με τη βοήθεια του Moreno θα μπορούσε να καταφέρει ένα ισχυρό πλήγμα στους Vampires, προσποιείται πως φοβάται την απειλή του και του δίνει το αληθινό όνομα του Grand Vampire. Εντωμεταξύ οι Vampires, ρίχνοντας αέριο στην αίθουσα όπου γινόταν μια χοροεσπερίδα στην οποία παραβρίσκονταν όλη η υψηλή κοινωνία του Παρισιού, αφού ρίξουν τους πάντες αναίσθητους, αποκομίζουν μια πολύ πλούσια συγκομιδή κλοπιμαίων. Ωστόσο, μέσα στον γενικό πανικό εκείνης της πρωτότυπης ληστείας, εμφανίζεται και ο Moreno ο οποίος με μεγάλη μαεστρία καταφέρνει να πάρει τα κλοπιμαία μέσα από τα χέρια των Vampires.
Επεισόδιο 6ο – Υπνωτιστικά Μάτια:
Ω, ναι, ο φοβερός Moreno θυμίζει πράγματι πολύ των Bela Lugosi (undead) στις καλύτερες στιγμές του, ιδιαίτερα σε αυτό το επεισόδιο που τα έχει όλα: από έλεγχο του νου με υπνωτισμό μέχρι την Irma Vep ντυμένη άντρα – από μια ταινία μέσα στην ταινία που παρακολουθούμε μέχρι την περιπετειώδη ληστεία ενός πάμπλουτου Αμερικανού. Ο Moreno απαγάγει την Irma και αφού την υπνωτίζει την μετατρέπει σε πειθήνιο όργανό του, παράλληλα, όμως, ερωτεύεται την επικίνδυνη vamp παράφορα. Κάτω από την επίδραση του Moreno, η Irma γίνεται ερωμένη του και σκοτώνει τον πρώην εραστή της ο οποίος, βέβαια, δεν είναι άλλος από τον Grand Vampire. Αυτό θα είναι το τέλος των Vampires;… Χμ, όχι σ’ αυτό το επεισόδιο…
Επεισόδιο 7ο – Satanus:
Και εδώ συναντάμε τον φοβερό Satanus, τον νέο αρχηγό των Vampires o οποίος προτείνει στον Moreno να κάνουν συμμαχία. Ο υπνωτιστής, όμως, αρνείται γιατί θέλει να γίνει ο μοναδικός κυρίαρχος του υποκόσμου. Η Irma και ο Moreno, πηγαίνουν στο καμπαρέ Η Χαρούμενη Καλύβα, ένα άλλο αγαπημένο στέκι των Vampires, όχι βέβαια για να διασκεδάσουν αλλά για… να το ανατινάξουν. Ο Satanus θυμώνει πολύ και «δίνει» τον Moreno και την Irma στην Αστυνομία, οπότε τον πρώτο περιμένει η «Μαντάμ Γκιλοτίνα» και τη δεύτερη η εξορία σε μια φυλακή της Αλγερίας (που τότε ήταν αποικία της Γαλλίας).
Επεισόδιο 8ο – Ο Άρχοντας του Κεραυνού:
Η Irma επιβιβάζεται σε ένα πλοίο για την Αλγερία αλλά οι Vampires το ανατινάζουν αφού πρώτα προειδοποιούν την Irma. Όλοι θεωρούνται νεκροί, όμως η Irma κατορθώνει να γλυτώσει και σύντομα εμφανίζεται στα στέκια της παλιάς της συμμορίας χωρίς να είναι πια κάτω από την επιρροή του Moreno και γίνεται ερωμένη –ποιού άλλου– του νέου Grand Vampire κυρίου Satanus. Έτσι η vamp αρχίζει και πάλι να κάνει εμφανίσεις στη Γάτα που Ουρλιάζει, προς μεγάλη ευχαρίστηση των Vampires. Όμως η Αστυνομία αντιδράει και συλλαμβάνει τον Satanus ο οποίος αυτοκτονεί στη φυλακή. Τώρα την αρχηγία των Vampires αναλαμβάνει ένας άλλος κύριος, ονόματι Venemus.
Επεισόδιο 9ο – Ο Δηλητηριαστής:
Ο Venemus σχεδιάζει να δολοφονήσει τον δημοσιογράφο Guerande και όλη του την οικογένεια στον εορτασμό ενός αρραβώνα, ρίχνοντας δηλητήριο στη σαμπάνια. Όμως το απαίσιο σχέδιό του αποκαλύπτεται... Εδώ το φιλοθεάμον κοινό είχε την ευκαιρία να απολαύσει μια από τις πρώτες σκηνές bondage στην ιστορία του σινεμά, καθώς ο Guerande συλλαμβάνει την Irma και τη δένει στη μέση ενός δρόμου. Έπειτα τη μεταφέρει στο Ξενοδοχείον Η Πυραμίς, χρησιμοποιώντας την σαν δόλωμα σε παγίδα που στήνει στον Grand Vampire. O Venemus, όμως, καταφέρνει να αρπάξει την Irma κάτω από τη μύτη της Αστυνομίας και το σκάει.
Επεισόδιο 10ο – Ο Τρομερός Γάμος:
Ακόμη ένα κολασμένο επεισόδιο με μέντιουμ, υπνωτισμένες… χήρες και έναν πολύ παράξενο γάμο ανάμεσα σε μέλη των Vampires ο οποίος, όμως, τελειώνει με την εισβολή της Αστυνομίας και την ανταλλαγή πυροβολισμών. Μέσα στους καπνούς εκείνης της μάχης η θρυλική Irma Vep πέφτει κάτω… Νεκρή;… Αυτό δεν θα το μάθουμε ποτέ αφού Ο Τρομερός Γάμος είναι και το τελευταίο επεισόδιο της σειράς Les Vampires…
Το 1916, και μετά την ολοκλήρωση των Les Vampires, η Musidora πρωταγωνίστησε σε μια άλλη δημοφιλή σειρά του Feuillade που είχε τον τίτλο Judex και που, εν συντομία, η υπόθεσή της ήταν η εξής: Ένας διεφθαρμένος τραπεζίτης ονόματι Favraux είναι ο στόχος της εκδίκησης του μαυροφορεμένου μασκοφόρου Judex, τον οποίο υποδύονταν ένα «είδωλο» της εποχής, ο René Cresté. Ο Judex, όμως, κάποια στιγμή γνωρίζει και ερωτεύεται την αθώα Jacqueline, την κόρη του απαίσιου τραπεζίτη, ενώ αργότερα η κατάσταση περιπλέκεται ακόμα πιο πολύ καθώς εμφανίζεται και η αρχηγός μιας εγκληματικής συμμορίας, η αδίστακτη vamp Diana Monti την οποία, βέβαια, υποδύεται η Musidora.
Τα γυρίσματα της σειράς με τον τίτλο Judex ξεκίνησαν το 1914, όμως το ξέσπασμα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου δεν επέτρεψε την προβολή της στους κινηματογράφους. Έτσι, άρχισε να προβάλλεται τον Δεκέμβριο του 1916 και ολοκληρώθηκε το 1918.
Παρόλο που δεν μπορούμε να πούμε ότι οι σειρές Les Vampires και Judex συγκαταλέγονται στα πλαίσια του avant-garde κινηματογράφου, ωστόσο ορισμένοι κριτικοί τις θεωρούν ως πρόδρομους του avant-garde καθώς, όπως λένε, εγκωμιάστηκαν από πασίγνωστους σκηνοθέτες όπως οι Fritz Lang και Luis Buñuel, οι οποίοι δήλωναν πως ήταν από τις κυριότερες επιρροές τους που τους έκαναν να θελήσουν να γίνουν σκηνοθέτες…
Όμως η Musidora δεν αρκέστηκε να παίζει μόνο στο σινεμά, αλλά έγινε και παραγωγός και σκηνοθέτης ταινιών, πάντοτε κάτω από την εποπτεία του μέντορά της, Louis Feuillade. Ανάμεσα στα τέλη της δεκαετίας του 1910 και στις αρχές της δεκαετίας του 1920, σκηνοθέτησε δέκα ταινίες οι οποίες, όμως, σήμερα είναι χαμένες, εκτός από δύο: οι Soleil et Ombre (1922) και La Terre des Taureaux (1924) που τις γύρισε στην Ισπανία. Επίσης, εργαζόμενη στην Ιταλία δημιούργησε την ταινία La Flamme Cachee που η υπόθεσή της βασίζονταν σε ένα έργο της Collete.
Η Musidora, λοιπόν, εκτός του ότι ήταν μια από τις πρώτες vamp της μεγάλης οθόνης, ήταν και μια από τις πρώτες γυναίκες σκηνοθέτιδες στην ιστορία του κινηματογράφου.
